التكامل غير المحدد للدوال المثلثية/ تمارين الكتاب / محاضرة 17

 

تمارين و اسئلة وزارية حول موضوع التكامل غير المحدد للدوال المثلثية

السؤال  هو:

cos1x1xdx\int \frac{\cos \sqrt{1 – x}}{\sqrt{1 – x}} \, dx

لحل التكامل:

I=cos1x1xdxI = \int \frac{\cos \sqrt{1 – x}}{\sqrt{1 – x}} \, dx

الخطوة 1: استخدام التعويض المناسب

نفرض:

t=1xt = \sqrt{1 – x}

وبالتالي بتربيع الطرفين:

t2=1xt^2 = 1 – x

نشتق المعادلة بالنسبة لـ xx:

2tdtdx=12t \frac{dt}{dx} = -1

أي:

dx=2tdtdx = -2t \, dt

الخطوة 2: إعادة كتابة التكامل

بما أن 1x=t\sqrt{1 – x} = t، فإن التكامل يصبح:

I=costt(2tdt)I = \int \frac{\cos t}{t} \cdot (-2t \, dt)

نختصر tt من البسط والمقام:

I=2costdtI = -2 \int \cos t \, dt

الخطوة 3: حساب التكامل

نعلم أن:

costdt=sint\int \cos t \, dt = \sin t

وبالتالي:

I=2sint+CI = -2 \sin t + C

الخطوة 4: إعادة tt إلى xx

بما أن t=1xt = \sqrt{1 – x}، فإن:

I=2sin1x+CI = -2 \sin \sqrt{1 – x} + C

النتيجة النهائية

cos1x1xdx=2sin1x+C\int \frac{\cos \sqrt{1 – x}}{\sqrt{1 – x}} \, dx = -2 \sin \sqrt{1 – x} + C


السؤال هو:

tan28xdx\int \tan^2 8x \, dx

لحل التكامل:

I=tan2(8x)dxI = \int \tan^2 (8x) \, dx

الخطوة 1: استخدام الهوية المثلثية

نعلم أن:

tan2θ=sec2θ1\tan^2 \theta = \sec^2 \theta – 1

باستبدال θ=8x\theta = 8x، يصبح:

tan2(8x)=sec2(8x)1\tan^2 (8x) = \sec^2 (8x) – 1

وبالتالي يمكننا إعادة كتابة التكامل على النحو التالي:

I=(sec2(8x)1)dxI = \int (\sec^2 (8x) – 1) \, dx

الخطوة 2: حساب التكاملات

نعلم أن:

sec2udu=tanu\int \sec^2 u \, du = \tan u

وأن:

1dx=x\int 1 \, dx = x

إذن:

I=sec2(8x)dx1dxI = \int \sec^2 (8x) \, dx – \int 1 \, dx

نحسب كل تكامل على حدة:

  1. تكامل sec2(8x)\sec^2 (8x)
    باستخدام قاعدة التكامل:

    sec2(ax)dx=1atan(ax)\int \sec^2 (ax) \, dx = \frac{1}{a} \tan (ax)إذن:

    sec2(8x)dx=18tan(8x)\int \sec^2 (8x) \, dx = \frac{1}{8} \tan (8x)

  2. تكامل 1-1:

    1dx=x\int -1 \, dx = -x

الخطوة 3: كتابة الحل النهائي

I=18tan(8x)x+CI = \frac{1}{8} \tan (8x) – x + C

النتيجة النهائية

tan2(8x)dx=18tan(8x)x+C\int \tan^2 (8x) \, dx = \frac{1}{8} \tan (8x) – x + C


السؤال  هو:

tan4xdx\int \tan^4 x \, dx

لحل التكامل:

I=tan4xdxI = \int \tan^4 x \, dx

الخطوة 1: استخدام الهوية المثلثية لتبسيط التكامل

نعلم أن:

tan4x=(tan2x)2\tan^4 x = (\tan^2 x)^2

وباستخدام الهوية:

tan2x=sec2x1\tan^2 x = \sec^2 x – 1

نستبدل tan2x\tan^2 x:

tan4x=(sec2x1)2\tan^4 x = (\sec^2 x – 1)^2

وبالتالي يمكننا إعادة كتابة التكامل:

I=(sec4x2sec2x+1)dxI = \int (\sec^4 x – 2\sec^2 x + 1) \, dx

الخطوة 2: تفكيك التكامل

نقسم التكامل إلى ثلاثة أجزاء:

I=sec4xdx2sec2xdx+1dxI = \int \sec^4 x \, dx – 2 \int \sec^2 x \, dx + \int 1 \, dx

الخطوة 3: حساب كل تكامل على حدة

1. تكامل sec4xdx\int \sec^4 x \, dx

نستخدم العلاقة:

sec4x=sec2x+tan2xsec2x\sec^4 x = \sec^2 x + \tan^2 x \sec^2 x

إذن:

sec4xdx=(sec2x+tan2xsec2x)dx\int \sec^4 x \, dx = \int (\sec^2 x + \tan^2 x \sec^2 x) \, dx

نحسب كل جزء على حدة:

sec2xdx=tanx\int \sec^2 x \, dx = \tan x

وباستخدام التعويض u=tanxdu=sec2xdxu = \tan x \Rightarrow du = \sec^2 x \, dx، نحصل على:

tan2xsec2xdx=u2du=u33=tan3x3\int \tan^2 x \sec^2 x \, dx = \int u^2 \, du = \frac{u^3}{3} = \frac{\tan^3 x}{3}

إذن:

sec4xdx=tanx+tan3x3\int \sec^4 x \, dx = \tan x + \frac{\tan^3 x}{3}

2. تكامل 2sec2xdx-2 \int \sec^2 x \, dx

نعلم أن:

sec2xdx=tanx\int \sec^2 x \, dx = \tan x

إذن:

2sec2xdx=2tanx-2 \int \sec^2 x \, dx = -2 \tan x

3. تكامل 1dx\int 1 \, dx

1dx=x\int 1 \, dx = x

الخطوة 4: تجميع النتائج

I=tanx+tan3x32tanx+x+CI = \tan x + \frac{\tan^3 x}{3} – 2\tan x + x + C

بتبسيط الحدود:

I=tanx+tan3x3+x+CI = -\tan x + \frac{\tan^3 x}{3} + x + C

النتيجة النهائية

tan4xdx=xtanx+tan3x3+C\int \tan^4 x \, dx = x – \tan x + \frac{\tan^3 x}{3} + C


السؤال هو:

cos3x1sinxdx\int \frac{\cos^3 x}{1 – \sin x} \, dx

لحل التكامل:

I=cos3x1sinxdxI = \int \frac{\cos^3 x}{1 – \sin x} \, dx

الخطوة 1: إعادة كتابة البسط

نعلم أن:

cos3x=cosxcos2x\cos^3 x = \cos x \cdot \cos^2 x

وباستخدام الهوية المثلثية:

cos2x=1sin2x\cos^2 x = 1 – \sin^2 x

ولكن هنا، الطريقة الأكثر ملاءمة هي استخدام:

cos2x=1sinx2\cos^2 x = 1 – \sin x^2

لذا نكتب:

cos2x=(1sinx)(1+sinx)\cos^2 x = (1 – \sin x)(1 + \sin x)

الخطوة 2: إعادة كتابة التكامل

بالتعويض في التكامل:

I=cosx(1sinx)(1+sinx)1sinxdxI = \int \frac{\cos x (1 – \sin x)(1 + \sin x)}{1 – \sin x} \, dx

نلغي العامل المشترك (1sinx)(1 – \sin x) من البسط والمقام:

I=cosx(1+sinx)dxI = \int \cos x (1 + \sin x) \, dx

الخطوة 3: توزيع الضرب

نوزع cosx\cos x:

I=(cosx+cosxsinx)dxI = \int (\cos x + \cos x \sin x) \, dx

نقسم التكامل إلى جزئين:

I=cosxdx+cosxsinxdxI = \int \cos x \, dx + \int \cos x \sin x \, dx

الخطوة 4: حساب التكاملات

  1. تكامل cosxdx\int \cos x \, dx:

cosxdx=sinx\int \cos x \, dx = \sin x

  1. تكامل cosxsinxdx\int \cos x \sin x \, dx:

    نستخدم الهوية:

    cosxsinx=12sin2x\cos x \sin x = \frac{1}{2} \sin 2xفيصبح التكامل:

    cosxsinxdx=12sin2xdx\int \cos x \sin x \, dx = \frac{1}{2} \int \sin 2x \, dxونعلم أن:

    sin2xdx=12cos2x\int \sin 2x \, dx = -\frac{1}{2} \cos 2xإذن:

    cosxsinxdx=14cos2x\int \cos x \sin x \, dx = -\frac{1}{4} \cos 2x

الخطوة 5: تجميع النتيجة النهائية

I=sinx14cos2x+CI = \sin x – \frac{1}{4} \cos 2x + C

النتيجة النهائية:

cos3x1sinxdx=sinx14cos2x+C\int \frac{\cos^3 x}{1 – \sin x} \, dx = \sin x – \frac{1}{4} \cos 2x + C